قیر به عنوان یکی از کاربردی‌ترین مواد شناخته می‌شود که در صنایع مختلفی استفاده می‌شود و به صورت کلی به دو نوع قیر طبیعی و نفتی تقسیم می‌شوند و هر کدام از این قیرها نیز می‌توانند دارای زیرمجموعه‌های متعدد با خواص و ویژگی‌های مختلف باشند. قیر طبیعی یا گیلسونایت نوعی قیر است که ویژگی‌ها و قابلیت‌های منحصربه‌فردی دارد و بیشتر از 150 کاربرد صنعتی متفاوت برای آن تعریف شده است. امروزه تعداد بسیار زیادی معدن قير طبيعی در نقاط مختلف جهان خصوصاً خاورمیانه شناسایی شده‌اند که قیرهایی با خواص و ویژگی‌های مختلف دارند. در ادامه مطلب به بررسی بزرگترین معادن قیر معدنی در خاورمیانه پرداخته می‌شود.
بزرگترین معدن قير طبيعی خاورمیانه
این نوع قیر که با نام‌های دیگری همچون گیلسونایت، قیر معدنی، آسفالت طبیعی، آسفالت سخت، آسفالت معدنی، زاگرونایت و Uintaite نیز شناخته می‌شود به نوعی قیر گفته می‌شود که از دل طبیعت و خاک مناطق نفت خیز به دست می‌آید. قیر طبیعی سازگاری بسیار خوبی با مواد نفتی دارد و بیشتر به عنوان اصلاح‌کننده قیر و مخلوط آسفالت به کار برده می‌شود.
همچنین این ماده از نظر بهداشتی نیز دارای مزیت‌های متعددی بوده و برخلاف قیرهای صنعتی و پالایشگاهی کاملاً غیر سمی و ضد سرطان است و در صنعت پزشکی نیز استفاده می‌شود. مهم‌ترین ترکیبات قیر طبیعی موادی همچون پیرول، پیریدین، فوران و پلی‌فنولیک و همچنین ترکیبات آلیفاتیکی و گروه‌های آمیدی هستند. قیر طبیعی در دماهای 160 تا 220 درجه ذوب می‌شود و از حل شوندگی بالایی در حلال‌های آلی برخوردار است.
امروزه کشورهای مختلفی از سراسر جهان دارای معادن مختلف قیر طبیعی یا گیلسونایت هستند که از نظر ویژگی‌هایی همچون میزان خاکستر، درصد خلوص، درصد مواد معدنی و … باهم متفاوت هستند. شاخص‌ترین کشورهای دارای معدن قیر طبیعی در جهان شامل کشورهای آمریکا، کانادا، ونزوئلا، روسیه، استرالیا، ایران، عراق و تعدادی از کشورهای آفریقایی هستند.
کشور ایران بعد از کشورهای آمریکا و کانادا به عنوان سومین کشور بزرگ دارای معادن گیلسونایت شناخته می‌شود. بر اساس آمارهای جهانی بیشتر از 15 درصد از کل این ماده ارزشمند معدنی در کشور ایران وجود دارد. اکثر معدن‌های فعال قیر در کشور ایران در مناطق غربی کشور شامل استان‌های ایلام، کرمانشاه، خوزستان و لرستان قرار دارد.
بیشتر بدانید : ” فرآوری قیر معدنی چگونه انجام می‌شود؟ “
معدن قير طبيعی کرمانشاه
همانطور که گفته شد استان کرمانشاه به عنوان یکی از قطب‌های اصلی معادن بیتومن در کشور است. ایران به تنهایی بیشتر از 15 درصد از معادن قیر طبیعی کل جهان را در اختیار دارد و این در حالی است که همانطور که در رابطه با قیر طبیعی کرمانشاه شنیده ایم، بیشتر از 75 درصد از کل معادن کشور در استان کرمانشاه و شهرستان‌هایی مانند گیلان غرب وجود دارند. قیمت قیر طبیعی کرمانشاه مانند سایر موارد در مدت زمان تغییر کرده است.
معدن قير طبيعی گیلان غرب
گیلان غرب در کنار شهرهایی همچون ایوان تعداد معادن مختلفی دارد به‌گونه‌ای که از بالاترین کیفیت ممکن برخوردار بوده و به عنوان یکی از بهترین قیرهای طبیعی در سراسر جهان شناخته می‌شود. در شهرستان گیلان غرب هر ساله بیشتر از 70 هزار تن قیر طبیعی استخراج می‌شود و به بازارهای جهانی صادر می‌شود. قیمت قیر طبیعی گیلانغرب به موارد مختلفی بستگی دارد. شرکت های مختلفی این فراورده را برای فروش آماده کرده اند.
کاربردهای قیر طبیعی
همانطور که گفته شد گیلسونایت یا قیر طبیعی امروزه در صنایع مختلفی استفاده می‌شود و بیشتر از 150 کاربرد مختلف صنعتی و غیر صنعتی دارد. از جمله مهم‌ترین و اصلی‌ترین کاربردهای گیلسونایت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تولید ایزوگام
- استفاده در صنعت راه‌سازی و تولید انواع آسفالت‌ها
- در صنعت رنگ‌سازی، رزین و اپوکسی
- استفاده در صنعت چاپ و جوهر
- تولید انواع پوشش‌های ضد خوردگی برای استفاده در صنایع مختلفی همچون نفت، گاز، پتروشیمی و …
- استفاده در صنعت ریخته‌گری، صنعت فولاد و حفاری
- استفاده در صنعت ساختمان‌سازی و خودروسازی، پزشکی و همچنین تولید محصولات شیمیایی
صادرات قیر طبیعی
همانطور که گفته شد در کشور ایران تعداد بسیار زیادی معدن قیر طبیعی وجود دارد که از باکیفیت‌ترین قیرهای دنیا برخوردار هستند و کشورهای زیادی در سراسر جهان خواهان استفاده از قیر استخراج شده ایران هستند. سالانه حجم بسیار زیادی از گیلسونایت ایران به کشورهای مختلفی همچون ترکیه، افغانستان، امارات و … صادر می‌شود.
یکی از بزرگترین مشکلات و معضلاتی که در صادرات قیر طبیعی ایران وجود دارد صادرات این ماده به صورت خام است. در حقیقت فرآوری قیر طبیعی در کشور ایران بسیار ضعیف است و این ماده به شکل خام به کشورهای دیگر صادر شده و دوباره محصولات فرآوری شده با قیمت‌های بسیار گزاف وارد ایران می‌شود. بیشتر از 90 درصد بیتومن ایران به شکل خام به کشورهای دیگر صادر می‌شود.
خرید و فروش قیر معدنی
قیر طبیعی با داشتن کاربردهای متعدد در صنایع مختلف امروزه به شدت مورد توجه قرار گرفته است و در بسیاری از کشورهای جهان بازار پویا و فعالی دارد. قیمت خرید کلوخه یا پودر قیر معدنی و قیمت گیلسونایت می‌تواند تحت تأثیر فاکتورها و پارامترهای مختلفی همچون کیفیت و درجه‌بندی قیر معدنی، میزان خاکستر (Ash) و مش (Mesh)، درجه اشتعال، منطقه برداشت قیر، درجه نرمی، درجه نفوذ، نحوه بسته‌بندی، فصل استخراج قیر، وزن مخصوص، شکل و اندازه، میزان تقاضا، میزان کربن و … باشد و نمی‌توان قیمت مقطوعی برای آن عنوان کرد.
عوامل مؤثر در کیفیت قیر طبیعی
همانطور که گفته شد قیر طبیعی ایران به عنوان یکی از بهترین و باکیفیت‌ترین بیتومن دنیا شناخته می‌شود و جایگاه ویژه‌ای در بازارهای جهانی دارد. از جمله موارد و فاکتورهای مهمی که می‌توانند در تعیین کیفیت قیر طبیعی مؤثر باشند می‌توان به مواردی همچون درصد خاکستر، میزان حلالیت در CS2، وزن مخصوص، درصد مواد مختلفی همچون نیتروژن، اکسیژن، درصد رطوبت، میزان مواد فرار، درصد کربن، سولفور و … اشاره کرد.
جمع‌بندی نهایی
قیر طبیعی یا گیلسونایت به عنوان یکی از مواد معدنی کاربردی شناخته می‌شود که بیش از 150 کاربرد مختلف صنعتی و غیر صنعتی دارند. ایران به عنوان سومین کشور ثروتمند از نظر معدن قیر طبیعی شناخته می‌شود و بزرگترین معدن قير طبيعي خاورمیانه نیز در کشور ایران و در استان ایلام قرار دارد. برای آشنایی بیشتر با معادن گیلسونایت پیشنهاد می کنیم مقاله “معادن گیلسونایت در ایران” از بلاگ قیر غرب نیکان را نیز مطالعه کنید.