زغال به عنوان یک ماده سبک، شکننده و سیاه‌رنگ از نیم‌سوز شدن چوب و دیگر اندام‌های گیاهی و جانوری به دست می‌آید و کاربردهای متعددی در پخت و پز، مصرف توتون و تنباکو، صنعت فولاد و … دارد. زغال به صورت کلی به دو دسته زغال لیمو (زغال حاصل از چوب درختان لیمو، نارنج، لیموشیرین و…) و زغال فشرده (شکلی از زغال به دست آمده از قطعات خرد چوب و کاه و …) تقسیم می‌شود و به شیوه‌های سنتی و صنعتی تولید می‌شود. عدم وجود کوره‌های صنعتی در گذشته موجب شده بود که از کوره‌های سنتی استفاده شود که از مزیت‌ها و معایب خاصی برخوردار هستند. البته این کوره‌ها امروزه نیز در بعضی از نقاط مورد استفاده بوده و برای تولید زغال به کار می‌روند. در ادامه مطلب به بررسی نحوه ساخت کوره زغال سنتی پرداخته خواهد شد.
اهمیت ساخت کوره زغال
همان‌طور که گفته شد زغال همچون زغال سنگ از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند در صنایع مختلف نیز کاربردهای متعددی داشته باشد به همین دلیل در مناطقی که به مواد اولیه کافی دسترسی وجود دارد، کوره‌های تولید زغال فعالیت داشته و انواع مختلفی از زغال‌ها را تولید می‌کنند. برای ساخت کوره‌های زغال سنتی یا صنعتی لازم است که اقدامات مختلفی انجام شود. امروزه استفاده از کوره‌های صنعتی برای تولید زغال رواج بیشتری دارد چرا که این کوره‌ها در مقایسه با کوره‌های سنتی هیچ‌گونه دودی تولید نمی‌کنند و اثرات مخرب کمتری بر روی محیط زیست دارند. همچنین این کوره‌ها زمان تولید زغال را کاهش داده و چالش و زحمت کمتری نسبت به کوره‌های سنتی دارند. کوره‌های صنعتی برخلاف کوره‌های سنتی در کارگاه‌ها و کارخانه‌ها تولید می‌شوند. کوره‌های زغال سنتی توسط بنا ساخته شده و نیاز به صرف زمان و هزینه زیادی ندارد به همین دلیل هنوز در بسیاری از مناطق مقبولیت بالایی دارد.
نحوه ساخت کوره زغال سنتی
زغال یک ماده کاربردی بوده و همچون بیتومن و محصولات نفتی استفاده‌های متعددی دارد. برای تولید این ماده به شیوه‌های سنتی و قدیمی حتماً باید از کوره‌های سنتی استفاده کرد. نحوه ساخت کوره زغال سنتی می‌تواند اهمیت زیادی داشته باشد چرا که طراحی و تولید این کوره‌ها می‌تواند در کیفیت نهایی محصول موثر باشد. اصلی‌ترین و مهم‌ترین مواد اولیه برای تولید این کوره‌ها، خشت و گل است و حتماً باید از تخصص و مهارت یک بنای با تجربه برای تولید آن بهره برد. برای ساخت این کوره‌ها باید مراحل مختلفی را اجرا کرد که به شرح زیر هستند.
- در مرحله اول لازم است که یک گودال یا چاله به شکل دایره، مربع و … متناسب با ظرفیت و حجم کوره کنده شود. البته می‌توان به جای کندن چاله اقدام به ساختن باکس‌های مستطیل یا مربع نمود.
- در مرحله دوم لازم است که با استفاده از خشت و گل دیواره‌های چاه را صاف و هموار کرد و با یک الگوی منظم سطح داخلی آن را مرتب کرد. همچنین لازم است که اندازه و ارتفاع کوره زغال سنتی بر اساس میزان نیاز در نظر گرفته شود.
- در مرحله سوم و بعد از کندن چاله و صاف کردن دیواره‌های آن می‌توان چوب و مواد اولیه زغال را داخل آن ریخته و آتش زد. بعد از گذشت مدت زمان مشخص و خاموش شدن آتش و در نهایت سرد شدن زغال‌ها می‌توان اقدام به برداشت آن نمود.
به صورت کلی نحوه ساخت کوره زغال سنتی پیچیدگی و چالش زیادی نخواهد داشت و زغال‌های تولید شده توسط آن نیز می‌تواند کیفیت بسیار خوبی داشته باشد به گونه‌ای که زغال تولید شده از شیوه‌های سنتی می‌تواند بازار مالی بسیار فعالی داشته باشد و بستر مناسبی برای درآمدزایی خواهد بود. از آنجایی که ساختن کوره‌های سنتی زمان و هزینه زیادی نیاز ندارد می‌توان به سادگی اقدام به ساخت کوره‌های بزرگ با حجم بالا نمود.
مزایای استفاده از کوره زغال سنتی
کوره‌های سنتی تولید زغال از دیرباز مورد استفاده بوده و حجم بالایی از زغال مصرفی را در سراسر جهان تولید می‌کنند و به همین دلیل از محبوبیت بالایی در سراسر جهان برخوردار هستند. استفاده از کوره‌های سنتی زغال می‌تواند مزیت‌های متعددی داشته باشد که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند.
- زغال تولید شده با استفاده از این کوره‌ها از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است و در مقایسه با زغال تولید شده با کوره‌های صنعتی کاربردها و محبوبیت بیشتری دارد.
- زغال این کوره‌ها از نظر بدون دود بودن، بوی مطبوع و یا استفاده برای قلیان برتری قابل توجهی به زغال تولید شده با کوره‌های صنعتی دارد.
- نحوه ساخت کوره زغال سنتی پیچیدگی بالایی نداشته و هزینه و زمان کمی نیاز دارد.
- استفاده از زغال تولید شده به شیوه سنتی می‌تواند مانع از به وجود آمدن سردرد در هنگام استفاده از آن در قلیان می‌شود.
- با توجه به آن که عمل کربناسیون در زغال‌های تولید شده به سبک سنتی به راحتی انجام شده و زغال در طی آماده شدن در هوای آزاد قرار دارد به هیچ عنوان مصرف‌کننده را دچار مشکلاتی از قبیل سردرد نخواهد کرد.
- هزینه‌های تولید زغال با استفاده از کوره‌های سنتی بسیار کمتر از کوره‌های صنعتی است چرا که این کوره‌ها با مصالح و مواد ساده‌ای تولید شده و تقریباً می‌توان بدون هیچ هزینه‌ای آن‌ها را ساخت.
- کوره‌های سنتی زغال برخلاف کوره‌های صنعتی برای تولید زغال نیازی به استفاده از انرژی برق ندارند و این باعث می‌شود که هزینه‌های تولید زغال کاهش بیابد.
- کوره‌های سنتی زغال از طول عمر بالایی برخوردارند و کمتر دچار خرابی و استهلاک می‌شوند.
- استفاده و نگهداری و همچنین تعمیر و ترمیم کوره‌های سنتی ساده بوده و هزینه‌ای نخواهد داشت.
- زغال تولید شده با کوره‌های سنتی بازار پویا و فعال‌تری داشته و در مقایسه با زغال کوره‌های صنعتی از محبوبیت بیشتری برخوردارند.
معایب کوره‌های سنتی زغال
کوره زغال سنتی همانند کوره‌های صنعتی در کنار تمامی مزیت‌هایی که دارد می‌تواند معایب و ایراداتی نیز داشته باشد که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند:
- مهم‌ترین و اصلی‌ترین عیب و ایراد کوره‌های سنتی دود زیاد آن‌ها است که می‌تواند منجر به آلودگی‌های زیست محیطی شود. در حقیقت هنوز هیچ تدبیری برای مهار دود حاصل از کوره‌های سنتی زغال در نظر گرفته نشده و این کوره‌ها می‌توانند آلودگی‌های زیادی به محیط زیست وارد کنند.
- ایراد دوم این کوره‌ها حجم پایین زغال تولید شده است. در اصل یک چهارم چوب و مواد اولیه در این کوره‌ها به زغال تبدیل می‌شود که در مقایسه با کوره‌های مدرن و صنعتی بسیار کمتر است.
- کوره‌های سنتی استانداردهای بهداشتی را رعایت نکرده و احتمال آسیب دیدن افراد در استفاده از آن‌ها وجود دارد و کارکنانی که در این کوره‌ها کار می‌کنند حتماً باید از نظر ایمنی و بهداشت توجیه شده باشند و با آسیب و خطرات احتمالی و روش‌های مقابله با آن‌ها آشنایی کامل داشته باشند.
- ساخت و تولید این کوره‌ها نیازمند داشتن مجوزهای رسمی است و در صورت فعالیت‌های غیرقانونی می‌تواند تبعات قانونی مختلفی برای افراد به همراه داشته باشد.
محدودیت‌های قانونی استفاده از کوره زغال سنتی
سادگی نحوه ساخت کوره زغال سنتی و مزیت‌های متعدد این کوره‌ها و همچنین پویایی بسیار زیاد بازار زغال سنتی باعث شده است که امروزه در بسیاری از مناطق جنگلی، کوره‌هایی به شکل غیرقانونی احداث شده و فعالیت داشته باشند. در حقیقت ساخت کوره‌های سنتی زغال و تولید زغال با استفاده از چوب جنگل‌ها و منابع طبیعی امری غیرقانونی بوده و می‌تواند جریمه‌ها و برخوردهای قانونی متعددی به دنبال داشته باشد. در حقیقت مسائلی همچون آلودگی‌های شدید محیط زیست، نابودی منابع طبیعی و جنگل‌ها، غیر بهداشتی بودن این کوره‌ها و احتمال خطرات و آسیب‌های مالی و جانی از جمله مواردی هستند که باید توسط ارگان‌های مختلف دولتی بررسی شوند و مجوزهای رسمی دریافت گردد.
جمع‌بندی نهایی
کوره‌های سنتی از جمله رایج‌ترین کوره‌های تولید زغال هستند که در مقایسه با کوره‌های مدرن و صنعتی از مزیت‌ها و معایب منحصربه‌فردی برخوردارند. نحوه ساخت کوره زغال سنتی در مقایسه با کوره صنعتی بسیار ساده‌تر، سریع‌تر، کم‌هزینه‌تر و با محصول باکیفیت‌تر خواهد بود. مهم‌ترین ایراد این کوره‌ها تولید دود و آلودگی‌های زیست محیطی است و احتمال آسیب و خطرات مالی و جانی آن‌ها نیز بیشتر از کوره‌های مدرن است.