آسفالت به عنوان یک ماده ترکیبی از شن، ماسه و قیر، مهم‌ترین و اصلی‌ترین عنصر راه‌سازی و جاده‌سازی به شمار می‌رود و می‌تواند نقش بزرگی در صنایع مختلفی همچون حمل و نقل جهانی داشته باشد. قدمت این ماده به صدها سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد اما آسفالت مدرن امروزی توسط مهندسین اسکاتلندی اختراع شده و از ابتدای قرن بیستم در سراسر دنیا مورد استفاده قرار گرفت. آسفالت‌ها انواع مختلفی همچون آسفالت گرم، آسفالت سرد و آسفالت حفاظتی دارند و هر کدام می‌توانند ویژگی‌ها و قابلیت‌ها و کاربردهای متعددی داشته باشند. اگرچه اجرای آسفالت با استفاده از تجهیزات و دستگاه‌های مدرن و پیشرفته می‌تواند کیفیت، دقت، ضخامت و ماندگاری بالایی داشته باشد اما می‌توان به شیوه سنتی و دستی نیز اقدام به اجرای آن نمود. در ادامه مطلب به بررسی نحوه اجرای آسفالت دستی و نکات مهم آن پرداخته می‌شود.
منظور از آسفالت دستی چیست؟
همانطور که گفته شد آسفالت ترکیبی از موادی همچون قیر، شن و ماسه است و از مقاومت بالایی در برابر فشار، ضربه، رطوبت، تغییرات دمایی و … برخوردار است و بهترین ماده برای پوشش سطح جاده، خیابان، کوچه و … به شمار می‌رود. آسفالت دستی در اصل یک تکنیک و فن تخصصی برای اجرای این ماده است و معمولا در تعمیرات و پروژه‌های کوچک به کار می‌رود. بر خلاف آسفالت‌های ماشینی که برای پخش مخلوط داغ آسفالت از تجهیزات مدرن و بزرگ ماشینی استفاده می‌شود، اجرای آسفالت‌های دستی توسط کارگران و ابزارهای سنتی استفاده می‌شود. آسفالت دستی همانند انواع آسفالت‌های صنعتی دیگر از مواد مشابهی همچون شن، ماسه و انواع قیرهای طبیعی و قیر معدنی ساخته می‌شود اما در محیط‌هایی که امکان استفاده از دستگاه‌های بزرگ و مدرن نباشد برای اجرای آن‌ها از نیروهای انسانی و ابزارهای ساده‌ای همچون بیل، غلطک دستی و … استفاده خواهد شد.
تفاوت آسفالت کاری ماشینی و دستی
آسفالت کاری ماشین در اصل با استفاده از تجهیزات و ماشین‌آلاتی همچون دستگاه فینیشر انجام می‌شود درحالی‌که در روش دستی از نیروهای انسانی و ابزارهای ساده و سنتی استفاده خواهد شد. دستگاه فینیشر قادر است که با سرعت بالا مساحت زیادی از جاده و سطوح مختلف را آسفالت کند درحالی‌که آسفالت کاری دستی نیاز به زمان بیشتری دارد. سطح آسفالت ماشین می‌تواند بسیار هموارتر و صاف‌تر از آسفالت دستی باشد. در آسفالت کاری مکانیزه می‌تواند مناطق بزرگ‌تری را در مدت زمان کوتاه‌تر اجرا کرد. آسفالت کاری دستی یک روش ایده آل برای آسفالت محیط‌های کوچک، ترمیم بخش‌های آسیب دیده و … است.
مراحل اجرای آسفالت دستی
آسفالت ماده‌ای است که می‌تواند در برابر آب و رطوبت، فشار، ضربه، سرما و گرما و … مقاومت بالایی داشته باشد اما زمانی می‌تواند عملکرد مناسبی داشته و از ماندگاری بالایی برخوردار باشد که مراحل اجرای آن به درستی اجرا شده باشد. به صورت کلی اجرای آسفالت دستی مانند آسفالت ماشینی انجام می‌شود و مراحل مشابهی دارند. مهم‌ترین مراحل اجرای این آسفالت به شرح زیر هستند:
زیرسازی مناسب
چنانچه هدف از آسفالت دستی تعمیر نقاط آسیب دیده آسفالت‌های قدیمی و یا تسطیح یک بخش تازه باشد مهم‌ترین مرحله آن زیرسازی است. در این مرحله لازم است که تمامی ناهمواری‌ها و پستی‌ها و بلندی‌ها از بین برود و سطح آماده قیرپاشی اولیه شود. در صوتی که سطح مورد نظر صاف و هموار نباشد، آسفالت بعد از مدتی و تحت فشار قرار گرفتن و در اثر عواملی همچون رطوبت، تغییرات دمایی و … دچار شکستگی، پارگی و آسیب می‌شود.
قیرپاشی اولیه (مرحله پریمکت)
در مرحله دوم و بعد از آنکه سطح مورد نظر آماده و هموار شد نوبت به پاشیدن قیر می‌رسد. این مرحله به منظور افزایش چسبندگی انجام می‌شود. زمانی که قیرپاشی اولیه انجام شود، سنگ‌ها، خاک و سایر مواد موجود در سطح به همدیگر چسبیده و آماده دریافت مواد بعدی می‌شوند.
ریختن لایه نازک قیر (مرحله تک کت)
در مرحله سوم و بعد از زیرسازی و قیرپاشی اولیه نوبت به اجرای یک لایه قیر نازک می‌رسد. در این مرحله به منظور افزایش چسبندگی آسفالت می‌توان یک لایه نازک قیر بر روی سطح آسفالت یا بتن ریخت. این لایه نازک قیر می‌تواند چسبندگی آسفالت به مواد موجود در سطح را افزایش داده و موجب افزایش کیفیت و ماندگاری آن شود.
پاشش آسفالت گرم
در مرحله چهارم و بعد از اجرای کامل مراحل قبلی نوبت به پاشیدن مواد آسفالت در سطح مورد نظر می‌رسد. در این مرحله باید آسفالت گرم را به صورت یکنواخت و با ضخامتی مشابه در سطح مورد نظر پخش کرد. برای پخش کردن آسفالت حتما باید از تجهیزات ایمنی مانند کفش، دستکش و … استفاده کرد تا دمای بالای آن باعث آسیب دیدن افراد نشود.
غلتک زنی نهایی آسفالت
در مرحله پایانی و بعد از پاشیدن آسفالت گرم بر روی سطح مورد نظر می‌توان از غلتک برای فشرده‌سازی و هموارسازی آن استفاده کرد. غلتک زنی آسفالت می‌تواند تحت تاثیر فاکتورهایی همچون میزان دما، چسبندگی آسفالت، وزن غلتک و … قرار بگیرد. این مرحله باید توسط افراد متخصص و با تجربه انجام شود تا آسفالت از کیفیت، استحکام و ماندگاری بالایی برخوردار باشد و به سادگی دچار آسیب نشود.
مزیت‌ها و معایب آسفالت کاری دستی
به صورت کلی امروزه استفاده از روش‌های سنتی و قدیمی برای اجرای آسفالت منسوخ شده است اما در بعضی از شرایط استفاده از تجهیزات مدرن امکان‌پذیر نیست و حتما باید از روش‌های سنتی و قدیمی بهره برد. استفاده از آسفالت کاری دستی همانند آسفالت کاری ماشینی می‌تواند مزیت‌ها و معایب خاص خود را داشته باشد. از مهم‌ترین مزیت‌های این روش می‌توان به موارد زیر اشاره داد:
- آسفالت کاری دستی می‌تواند برای مناطقی که عبور و مرور تجهیزات آسفالت کاری ماشینی با محدودیت مواجه است گزینه بسیار خوبی باشد چرا که در این روش از ابزارهای کوچک‌تر و ساده‌تری استفاده می‌شود.
- این روش آسفالت کاری می‌تواند در کاهش هزینه‌ها و صرفه‌جویی در زمان اجرای آسفالت مؤثر باشد.
- در آسفالت کاری دستی می‌توان دقت و کنترل بیشتری بر روی اجرای مراحل مختلف آسفالت داشت و هرگونه ایراد را می‌توان در همان لحظه برطرف کرد.
- این روش آسفالت کاری می‌تواند کیفیت بالاتری داشته باشد و می‌تواند برای پر کردن چاله‌ها، ترمیم قسمت‌های آسیب دیده و … بسیار مؤثر باشد.
این روش آسفالت کاری در کنار تمامی مزیت‌هایی که دارد می‌تواند معایب و ایراداتی نیز داشته باشد که مهم‌ترین آن‌ها شامل مواردی همچون عدم امکان استفاده از پروژه‌های بزرگ و عظیم به دلیل نیاز به نیروی انسانی زیاد و زمان‌بر بودن آن، احتمال بروز خطرات جانی برای نیروهای اجرایی و کارگران، احتمال تغییر در ضخامت آسفالت در نقاط مختلف، عدم امکان استفاده از انواع قیر آسفالت و … هستند.
جمع‌بندی نهایی
اجرای آسفالت دستی فرآیند آسفالت‌ریزی با دست و بدون استفاده از ماشین‌آلات و تجهیزات است که می‌تواند در مقایسه با آسفالت کاری ماشینی و مکانیزه مزایا و معایب خاصی داشته باشد. این روش آسفالت سازی در 5 مرحله اصلی زیرسازی، قیرپاشی اولیه، قیرپاشی لایه نازک، پاشش آسفالت گرم و غلتک زنی نهایی آسفالت انجام می‌شود. عدم محدودیت فضا و تجهیزات، کاهش هزینه‌ها و زمان آسفالت سازی، دقت و کنترل بالا، کیفیت بهتر آسفالت و … از مهم‌ترین مزایای آسفالت کاری دستی و عدم امکان استفاده در پروژه‌های عظیم، عدم نظارت بر ضخامت، امکان بروز خطرات جانی برای افراد و … از معایب آن به شمار می‌روند.