قیر به عنوان یک ماده هیدروکربنی کاربردهای صنعتی متعددی داشته و امروزه در بسیاری از صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده انواع مختلفی همچون قیرهای صنعتی، معدنی و طبیعی داشته و به شکل مایع و جامد در دسترس است. ویژگی‌ها و کاربردهای مختلف قیر باعث شده است که کارخانه‌ها و پالایشگاه‌های متعددی در این حوزه فعالیت داشته باشند و انواع مختلفی از محصولات قیری را تولید و عرضه کنند. توجه به طرح توجیهی تولید قیر می‌تواند اهمیت بسیار زیادی در برآورد هزینه‌ها و ارزیابی سود آن داشته باشد و لازم است که توسط کارشناسان و متخصصان نگارش شود. در حقیقت تولید قیر می‌تواند از سودآورترین صنایع جهان باشد اما قبل از شروع به فعالیت در این حوزه باید تمامی جوانب آن سنجیده شود. در ادامه مطلب به بررسی کامل طرح توجیهی و هزینه ساخت کارخانه تولید قیر پرداخته خواهد شد.
اهمیت و ارزش تنظیم طرح توجیهی تولید قیر
به صورت کلی شروع فعالیت در حوزه‌ای نیازمند داشتن برنامه‌ریزی و پلان‌های مشخص و دقیق است و در غیر این صورت می‌تواند منجر به شکست و ضرر دهی شود. تنظیم طرح توجیهی و برآورد هزینه ساخت کارخانه تولید قیر از جمله مهم‌ترین و اصلی‌ترین اموری است که قبل از اجرای هر پروژه باید بررسی کرد. در حقیقت طرح توجیهی می‌تواند به عنوان یک نقشه راه و راهنما برای تمامی فعالیت‌ها به شمار برود و با بررسی دقیق و کامل اطلاعات مربوط به هزینه‌ها، مواد اولیه، نیروی کار، تجهیزات و هزینه‌های مرتبط با تولید قیر قادر خواهد بود تمامی هزینه‌ها را به صورت دقیق پیش‌بینی کرده و تخمین بزند.
می‌توان گفت هدف طرح توجیهی کارخانه قیر، اثبات توجیه یا عدم توجیه مالی و اقتصادی این کارخانه بوده که با استفاده از سه ابزار ارزش فعلی خالص (NPV)، دوره بازگشت سرمایه (P.P) و همین‌طور نرخ بازده داخلی (IRR) انجام می‌شود. طرح توجیهی تولید قیر می‌تواند با بررسی و ارزیابی بازار و میزان عرضه و تقاضا برای محصولات قیر و تعیین قیمت مناسب تخمین مناسبی از میزان فروش محصولات و سودآوری کارخانه ارائه کند. در اصل استفاده از طرح توجیهی و تحلیل دقیق هزینه‌ها و درآمدها می‌تواند به توسعه عملیات و افزایش پتانسیل سودآوری کمک کرده و باعث اخذ تصمیمات صحیح در مورد ادامه یا تغییر مسیر فعالیت‌ها شود.
برآورد هزینه ساخت کارخانه تولید قیر و تجهیزات مورد نیاز آن
همان‌طور که گفته شد یکی از اولین و ابتدایی‌ترین قدم‌های احداث پروژه‌هایی مانند کارخانه قیر، برآورد هزینه‌های کلی آن است. برای محاسبه هزینه ساخت کارخانه تولید قیر باید به جزئیات مختلفی توجه داشت که مهم‌ترین آنا شامل مواردی همچون تهیه زمین، ساخت ساختمان‌ها و نصب تجهیزات هستند. در حقیقت هزینه‌های ساخت کارخانه قیر از تهیه زمین تا مهندسی و ساخت ساختمان‌ها و خرید تجهیزات و ایجاد زیرساخت‌ها و نیروهای انسانی باید به صورت دقیق محاسبه شود. علاوه بر موارد گفته شد در برآورد هزینه‌های ساخت کارخانه قیر باید به مواردی همچون هزینه‌های تهیه مواد اولیه، هزینه‌های مربوط به اجاره دستگاه‌ها و تجهیزات، هزینه‌های نگهداری و تعمیرات و هزینه‌های اداری و مدیریتی، سرمایه در گردش و … توجه داشت و یک تخمین کلی از آن‌ها داشت تا در نهایت یک طرح اقتصادی توجیهی تهیه شود.
تجهیزات مورد نیاز در خط تولید قیر با توجه به نوع قیرها (امولسیون، پلیمری و …) متفاوت خواهد بود اما مهم‌ترین و کاربردی‌ترین ماشین‌آلات و تجهیزات حوزه قیر شامل مواردی همچون مخازن و تانکرهای نگهداری و حمل قیر، کوره میکسر، دستگاه آسیاب قیر امولسیون، راکتور بلندینگ، کوره دکل هوا، سیستم کولینگ (خنک کن)، سیستم تغذیه، دیگ و کلکتور روغن داغ، اتاق کنترل، مخازن پسماند، برج تغلیظ، تجهیزات آزمایشگاه قیر، تجهیزات بشکه زنی قیر و … هستند.
نحوه اخذ پروانه بهره‌برداری و جواز تاسیس کارخانه قیر
همان‌طور که گفته شد شروع فعالیت در حوزه قیر و تاسیس یک کارخانه تولید آن از مراحل مختلفی تشکیل شده و قبل از هرکار باید طرح توجیهی اقتصادی آن نگارش شود. برای اخذ پروانه بهره‌برداری و جواز تاسیس لازم است که با قوانین و مقررات آن آشنایی داشت و تمامی مدارک و اسناد مورد نیاز آن جمع‌آوری شده و به نهادهای مربوطه ارائه گردد. از مهم‌ترین مدارک مورد نیاز برای این کار می‌توان به مجوزهای بهداشتی و ایمنی، مجوزهای کارگری، برنامه‌های تولید، نقشه‌های فنی، گزارش‌های زیست‌محیطی، مجوزهای شهرداری و مجوزهای مربوط به حقوق کارگران اشاره کرد. اطلاعات مربوط به مکان و شرایط محیطی محل احداث کارخانه نیز باید در اختیار مراجع مربوطه قرار بگیرد و در نهایت تمامی هزینه‌های صدور پروانه و مجوزها پرداخت شود تا مجوزهای رسمی و قانونی در سریع‌ترین زمان انجام گردد.
مراحل اخذ مجوز قیر
برای اخذ مجوز تولید قیر لازم است که مراحل مختلفی انجام شود که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر هستند:
- مرحله اول تهیه طرح توجیهی است که شامل اطلاعاتی همچون مشخصات فنی طرح، ظرفیت تولید، مواد اولیه و تجهیزات مورد نیاز، بازار هدف، برآورد هزینه‌ها و درآمدها و … هستند.
- مرحله دوم ارائه درخواست به سازمان صنعت، معدن و تجارت می‌باشد که باید مدارکی همچون فرم درخواست، مدارک هویتی، مدارک مربوط به محل تولید، مدارک مربوط به تجهیزات و ماشین‌آلات، مدارک مواد اولیه و … آماده شوند.
- در مرحله سوم باید درخواست توسط سازمان معدن، صنعت و تجارت بررسی شده و در صورت تایید، جواز مربوطه صادر شود.
- در مرحله چهارم نیز نوبت به اخذ مجوز بهره‌برداری می‌رسد که شامل مراحلی همچون تجهیز و راه‌اندازی کارخانه، انجام آزمایش‌های لازم، اخذ گواهینامه فنی از مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، ارائه درخواست به سازمان صنعت، معدن و تجارت و … خواهد بود.
توجیه اقتصادی تولید قیر
همان‌طور که گفته شد برآورد هزینه ساخت کارخانه تولید قیر از اهمیت بالایی برخوردار است و باید طرح توجیهی آن از جوانب مختلف بررسی و ارزیابی شود. احداث کارخانه و پالایشگاه تولید قیر از منظر اقتصادی می‌تواند پیچیدگی‌ها و چالش‌های خاص خود را داشته باشد و حتماً باید توسط کارشناسان و متخصصان امر به صورت دقیق و جامع بررسی شود. همان‌طور که گفته شد برای بررسی توجیه اقتصادی این طرح باید ابتدا هزینه‌های راه‌اندازی و عملیاتی پالایشگاه مانند هزینه‌های مواد اولیه، نیروی کار، تجهیزات و انرژی، هزینه‌های تعمیر و نگهداری، هزینه‌های مدیریتی، سرمایه در گردش و … محاسبه شود. در کنار تمامی موارد گفته شده لازم است که نکات و ریسک‌های مرتبط با تغییرات قیمت گیلسونایت و قیمت نفت، میزان عرضه و تقاضای جهانی، تغییرات قوانین و مقررات، فناوری‌های رقابتی و … بررسی و ارزیابی شوند. به صورت کلی و با توجه به کاربردهای متعددی که قیر در صنایع مختلف دارد می‌توان گفته احداث و راه‌اندازی کارخانه قیر در صورت بازاریابی و فروش مناسب می‌تواند توجیه اقتصادی مناسبی داشته باشد.
جمع‌بندی نهایی
تولید قیر به واسطه کاربردهای متعددی که این ماده هیدروکربنی دارد می‌تواند صرفه اقتصادی بالایی خصوصاً در کشورهای در حال توسعه داشته باشد اما برای راه‌اندازی و احداث کارخانه تولید قیر لازم است که طرح توجیهی آن نگارش شده و هزینه ساخت کارخانه تولید قیر به صورت دقیق بررسی و برآورد شود. طرح توجیهی به صورت کلی می‌تواند شامل مواردی همچون دوره بازگشت سرمایه ، سرمایه لازم برای تولید، توجیه مالی، نرخ بازگشت سرمایه ، تحلیل ریسک و مدیریت ریسک، محاسبه هزینه، قیمت خرید ماشین‌آلات، هزینه‌های ثابت و متغیر، بازار هدف و برنامه بازاریابی، تجهیزات مورد نیاز و … خواهد بود.