معادن گیلسونایت در ایران

قیرها یکی از کاربردی‌ترین موادی هستند که استفاده‌های صنعتی، نیمه‌صنعتی و غیر صنعتی متعددی دارند و به صورت کلی در دو نوع قیر طبیعی و قیر پالایشگاهی در دسترس هستند. قیر طبیعی (Natural Bitumen) که با نام گیلسونایت (Gilsonite) نیز شناخته می‌شود به سبب داشتن ویژگی‌ها و قابلیت‌های منحصربه‌فردی همچون آب‌گریزی عالی، مقاومت کششی مناسب، عدم سرطان‌زا بودن، سازگاری با مواد نفتی و … می‌تواند کاربردهای متعددی داشته باشد.

کشورهای محدودی در سراسر دنیا وجود دارند که از منابع زیرزمینی زیادی برخوردار باشند که خوشبختانه کشور ایران یکی از آن‌ها است. ایران از نظر منابع زیرزمینی جزو ثروتمندترین کشورهای جهان است و تعداد معادن گیلسونایت در ایران قابل توجه می‌باشد به‌گونه‌ای که قیر طبیعی ایران از باکیفیت‌ترین قیرهای جهان به شمار می‌رود.

با قیر معدنی بیشتر آشنا شویم

قیر طبیعی یا گیلسونایت در اصل به‌نوعی ماده سیاه رنگ و طبیعی گفته می‌شود که از ویسکوزیته بالایی برخوردار است. این ماده از هیدروکربن‌های جامد تشکیل ‌شده و عمده‌ترین کاربرد آن برای انجام پوشش‌های ضد آب است. قیر طبیعی بیشتر در لایه‌های عمودی معادن زیرزمینی قرار دارد. Gilsonite اولین بار در دهه 1860 کشف شد و در دهه 1880 توسط ساموئل H. Gilson به‌عنوان پوشش ضد آب معرفی شد. همچنین اولین بار در سال 1888 اولین شرکت استخراج قیر طبیعی تأسیس شد. کیفیت گیلسونایت می‌تواند تحت تأثیر فاکتورهای مختلفی باشد که مهم‌ترین آن‌ها محل و منطقه استخراج است. از مهم‌ترین ویژگی‌های گیلسونایت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• این ماده از مقادیر بالای آسفالتین و نیتروژن برخوردار است.
• میزان حل شوندگی آن در حلال‌های ارگانیک بالا است.
• از خلوص بالایی برخوردار بوده و سازگاری بالایی با مواد نفتی دارد.
• قیر طبیعی کاملاً آب‌گریز است و می‌تواند در دماهای 160 تا 220 درجه ذوب شود.
• شبیه مواد معدنی شیشه‌ای بوده و شکنندگی بالایی دارد و به‌راحتی پودر می‌شود.
• در برابر مواد اسیدی مقاومت بالایی داشته و کاملاً غیر سمی است.

مهم‌ترین معادن گیلسونایت در ایران

همان‌طور که گفته شد کشور ایران به عنوان یکی از مطرح‌ترین و اصلی‌ترین کشورهای صاحب معادن مختلف گیلسونایت شناخته می‌شود که سالانه میلیون‌ها تن از این ماده معدنی کاربردی تولید و به بازارهای جهانی عرضه می‌کند. در حقیقت می‌توان گفت بزرگ‌ترین معادن گیلسونایت یا بیتومن خاورمیانه در کشور ایران قرار دارد. معمولاً معادن قیر طبیعی کشور در استان‌های غربی مانند کرمانشاه، ایلام، خوزستان، لرستان و … واقع‌ شده‌اند. ایران در حقیقت سومین کشور غنی بیتومن (Bitumen) جهان شناخته می‌شود و در کنار کشورهای آمریکا، کانادا، ونزوئلا، روسیه، استرالیا، عراق و چند کشور دیگر سالانه حجم بالایی قیر طبیعی تولید می‌کنند.

بیشتر از پانزده درصد حجم کل قیر طبیعی جهان در کشور ایران تولید می‌شود که عمدتاً در استان‌های غربی خصوصاً ایلام قرار دارند. از جمله مواردی که بیشترین حجم خریدوفروش قیر معدنی و گیلسونایت در کشور ایران را امکان‌پذیر کرده‌اند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مصرف‌کنندگان داخلی گیلسونایت
• مشتری‌های صادراتی گیلسونایت
• شرکت‌های فرآوری و بسته‌بندی گیلسونایت
• نمایندگی‌های عرضه گیلسونایت
• شرکت‌های صادرکننده گیلسونایت

بزرگ‌ترین معادن گیلسونایت خاورمیانه

همان‌طور که گفته شد تعداد محدودی از کشورهای سراسر جهان دارای معادن قیر طبیعی هستند که تعدادی از آن‌ها مانند ایران در خاورمیانه قرار دارند. گیلسونایت موجود در هر ناحیه جغرافیایی می‌توانند از نظر فاکتورهایی همچون میزان خاکستر، درصد خلوص، درصد مواد معدنی و … باهم متفاوت بوده و از کیفیت متفاوتی برخوردار باشند. در حقیقت بزرگ‌ترین استان ایلام در غرب کشور دارای بزرگ‌ترین معدن بیتومن خاورمیانه است. این استان حدود 20 معدن فعال دارد و سالانه حجم وسیعی از این ماده معدنی را استخراج می‌کند.

بر اساس آمارهای جهانی بیشتر از 15 درصد از حجم کل بیتومن جهان در معادن گیلسونایت در ایران و در استان‌های غربی کشور قرار دارند. البته باید توجه داشت که فقط 7 معدن از معادن ایلام فعال هستند و سالانه حدود 25 هزار تن از این ماده ارزشمند استخراج می‌شود اما بر اساس پیش‌بینی‌های علمی فقط استان ایلام حدوداً 500 هزار تن بیتومن قطعی و 900 هزار تن به صورت احتمالی دارد که ارزش ریالی آن بیشتر از هزار میلیارد تومان است.

البته باید اشاره کرد که حجم وسیعی از بیتومن کشور خام فروشی می‌شود در حالی که می‌توان با فرآوری ارزش آن را به 100 برابر افزایش داد.

ایران بهترین صادرکننده نمونه گیلسونایت

پودر گیلسونایت از جمله مهم‌ترین کالاهای معدنی ایران هستند که از کیفیت بسیار بالایی برخوردارند و خریدوفروش و صادرات آن‌ها رونق بسیار خوبی دارد و ارز قابل توجهی را وارد کشور می‌کند. این ماده ارزشمند معدنی به اشکال مختلفی به بازارهای خارجی صادر می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها شامل پودر گیلسونایت، گیلسونایت کلوخه‌ای، گیلسونایت بسته‌بندی شده، گیلسونایت در جامبو بگ، گیلسونایت داخلی، گیلسونایت فله‌ای و گیلسونایت صادراتی می‌باشند.

مهم‌ترین کاربردهای گیلسونایت

همان‌طور که گفته شد امروزه قیر طبیعی با توجه به ویژگی‌ها و قابلیت‌های منحصربه‌فرد خود مورد توجه زیادی قرار گرفته است و معادن گیلسونایت در ایران به پویایی بسیار زیادی رسیده‌اند. از کاربرهای گیلسونایت و بازار آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استفاده در تولید ایزوگام
• استفاده در صنعت چاپ و جوهر
• تولید پوشش‌های ضد خوردگی
• تهیه آسفالت جاده‌ها و راه‌سازی
• استفاده در صنعت ریخته‌گری
• تولید انواع پوشش‌های ضد خوردگی برای استفاده در صنایع مختلفی همچون نفت، گاز، پتروشیمی و …
• استفاده از گیلسونایت در گل حفاری
• استفاده در صنعت ریخته‌گری، صنعت فولاد و حفاری
• استفاده در مصالح ساختمانی
• استفاده از گیلسونایت در صنایع رنگسازی و اپوکسی
• استفاده در صنعت رنگ و رزین
• استفاده در صنعت پزشکی
• استفاده در صنعت خودروسازی
• محصولات شیمیایی و …

قیمت خرید گیلسونایت

همان‌طور که گفته شد امروزه بازار بیتومن (Bitumen) از پویایی بسیار زیادی برخوردار است و سالانه حجم وسیعی از این ماده به کشورهای مختلف جهان همچون ترکیه، گرجستان، عراق، افغانستان، امارات صادر می‌شود. درصد خاکستر، میزان حلالیت در CS2، وزن مخصوص، درصد مواد مختلفی همچون نیتروژن، اکسیژن، درصد رطوبت، میزان مواد فرار، درصد کربن، سولفور پودر یا کلوخه‌ای بودن گیلسونایت، محل معدن گیلسونایت، درجه نفوذ، درجه اشتعال، درجه نرمی و … از مهم‌ترین فاکتورهای تعیین کننده قیمت گیلسونایت هستند.

جمع‌بندی نهایی

گیلسونایت به عنوان یکی از کاربردی‌ترین منابع زیرزمینی شناخته می‌شود که بیش از 150 کاربرد صنعتی و غیر صنعتی دارد و با توجه به ویژگی‌های منحصربه‌فرد و سازگاری بالا با مواد نفتی از ارزش بسیار بالایی برخوردار است. معادن گیلسونایت در ایران از جمله بزرگ‌ترین معادن خاورمیانه هستند و بیشتر از 15 درصد کل حجم قیر طبیعی جهان را تشکیل می‌دهند. معادن موجود در استان ایلام و شهرستان ایوان به عنوان بزرگ‌ترین معادن قیر معدنی ایران و خاورمیانه شناخته می‌شوند که فقط تعداد محدودی از آن‌ها در حال فعالیت است.