آسفالت به عنوان ترکیبی از چند ماده مانند قیر، ماسه و … کاربردهای متعددی در صنایع مختلف خصوصاً راه‌سازی دارد. آسفالت‌ها انواع مختلفی همچون آسفالت سرد، گرم و حفاظتی داشته و می‌توانند ویژگی‌های مختلفی داشته باشند.
هر کدام از این آسفالت‌ها می‌توانند از لایههای مختلفی تشکیل شوند که مهم‌ترین آن‌ها شامل بستر تقویتی، لایه اول خاک‌ریزی، لایه دوم خاک‌ریزی، سابگرید، لایه زیر اساس، لایه اساس ، پریمکت، بیندر، تک کت و توپکا هستند.
ضخامت هر کدام از این لایه‌ها می‌تواند تأثیر زیادی بر روی کیفیت نهایی آسفالت، راندمان و طول عمر آن داشته باشد. در ادامه مطلب به بررسی ضخامت لایه های آسفالت پرداخته میشود.
اهمیت و تأثیر ضخامت لایه های آسفالت
همان‌طور که گفته شد آسفالت می‌تواند نقش بسیار پررنگی در اقتصاد، رشد و توسعه جوامع مختلف داشته باشد اما چنانچه بر اساس استانداردهای معتبر اجرا نشود می‌تواند باعث خسارت‌های جبران‌ناپذیری شود.
یکی از مهم‌ترین نکاتی که در زمان اجرای آسفالت باید در نظر گرفت، توجه به ضخامت استاندارد لایههای مختلف آن است. ضخامت لایه های آسفالت می‌تواند تأثیر زیادی در استحکام، نفوذناپذیری و طول عمر آن داشته باشد.
در حقیقت ضخامت لایههای مختلف آسفالت باید بر اساس فاکتورهای مختلفی همچون شرایط آب و هوایی و محدوده جغرافیایی، انواع قیر آسفالت به کار رفته در ساخت آن، میزان بار و فشاری که به آسفالت وارد میشود، کیفیت مواد سازنده آسفالت، نوع دانه‌بندی شن و ماسه آسفالت، میزان تراکم مواد و … برآورد شود.
ضخامت استاندارد آسفالت
ضخامت استاندارد آسفالت می‌تواند بسته به فاکتورها و پارامترهای مختلف تغییر کند به همین دلیل در پروژه‌های مختلف متفاوت خواهد بود.
در اتوبان‌ها و جاده‌های بین‌شهری که آسفالت تحت تردد ماشین‌های سنگین است، ضخامت خیابان و جاده اهمیت چند برابری پیدا می‌کند. در این شرایط ضخامت زیرساز به ۲۰ الی ۳۰ میلی‌متر و ضخامت آسفالت به بیش از ۱۵ میلی‌متر خواهد رسید.
این ضخامت بالا باعث میشود که آسفالت در برابر فشار، ضربه و نیروهای وارد شده مقاومت بالایی داشته و به سادگی دچار آسیب و خسارت نشود. به صورت کلی ضخامت هر کدام از لایههای اصلی آسفالت می‌توانند بر روی ضخامت کلی آن موثر باشند. ضخامت لایههای مهم و ضروری در آسفالت به شرح زیر می‌باشند:
لایه رویه یا توپکا
لایه رویه در اصل خارجی‌ترین لایه آسفالت است که با وسایل نقلیه در ارتباط است و آن را با نام توپکا نیز می‌شناسند. ساختار این لایه باید متناسب با قرار گرفتن در فضای بیرونی ساخته شود به همین دلیل باید در تهیه مواد و مصالح آن دقت بسیار زیادی داشت.
چنانچه مواد تشکیل دهنده این لایه از استحکام کافی برخوردار نباشد در اثر ترافیک ماشین آلات، تغییرات آب و هوا و دما دچار آسیب و خسارت میشود. . دانه‌بندی آسفالت توپکا نسبتاً ریز و اطراف آن پر از فضای خالی است. ضخامت این لایه می‌تواند از 3 تا 5 سانتیمتر متغیر باشد.
لایه آستر یا بیندر
آسفالت بیندر یا آستر لایه‌ای است که در زیر توپکا قرار داشته و معمولاً از سنگ‌دانه‌های شکسته رودخانه یا کوه برای ساخت آن استفاده میشود. در اصل این لایه دارای دانه‌بندی‌های درشتی بوده و در ضخامت‌های مشخص روی سطوح آماده شده، پخش خواهد شد که البته بسته به ضخامت مورد نظر برای آسفالت و با توجه به اندازه دانه‌بندی مصالح، در یک لایه یا بیشتر اجرا می گردد.
محاسبه و تشخیص مصالح و تعداد لایه این قشر آسفالت، بر اساس طراحی رویه یا توپکا تعیین میشود اما با سطح رویی بسیار متفاوت است. دانه‌بندی درشت لایه آستر در مقایسه با لایه توپکا و همچنین مصرف قیر کمتر در این لایه و تراکم کمتر آن باعث میشود که ضخامت بیشتری در مقایسه با توپکا داشته باشد.
به صورت کلی این لایه در ضخامت‌های 5 تا 7 سانتی‌متری اجرا میشود و ممکن است این ضخامت با توجه به شرایط و فاکتورهای مختلف نوساناتی نیز داشته باشد.
اساس قیری
اساس قیری در حقیقت اولین لایه روسازی در آسفالت بوده که مستقیما روی زیر اساس قرار خواهد گرفت. سنگ‌دانه‌های این قشر بسیار درشت بوده و قیر مصرفی در این لایه نیز همانند آسفالت بیندر کم خواهد بود.
لایه اساس قیری در اصل به منظور تخلیه آب از سطح جاده و جلوگیری از نفوذ آن به آسفالت استفاده میشود و ضخامت آن نیز می‌تواند 10 تا 15 سانتیمتر باشد و نباید در هیچ حالتی ضخامت این لایه از 20 سانتیمتر بیشتر شود.
جمع‌بندی نهایی
آسفالت از لایههای مختلفی تشکیل میشود و هر کدام از این لایه‌ها وظایف مختلفی دارند و از مواد و مصالح ویژه‌ای ساخته خواهند شد. ضخامت لایه های آسفالت می‌تواند تحت تأثیر فاکتورهای مختلفی باشد که مهم‌ترین آن‌ها شرایط آب و هوایی، تراکم ترافیک و بار وارده، تغییرات دمایی و … هستند.
ضخامت لایه توپکا معمولاً 3 تا 5، ضخامت لایه بیندر 5 تا 7 و ضخامت لایه اساس قیری کمتر از 20 سانتیمتر خواهند بود.