می‌توان گفت در دنیای امروز صنعت راهسازی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین صنایع در سراسر جهان شناخته می‌شود چراکه می‌تواند نقش بسیار ویژه‌ای در سایر صنایع، اقتصاد و پیشرفت کشورهای مختلف داشته باشد. آسفالت خوب را می‌توان به‌عنوان اصلی‌ترین ماده ساخت راه‌های زمینی دانست که اولین بار توسط بابلیان کشف و اختراع شد و علاوه بر راهسازی می‌تواند کاربردهای دیگری نیز داشته باشد.
کیفیت اسفالت اهمیت بسیار زیادی دارد و می‌تواند در دوام و طول عمر آن مؤثر باشد. مشخصات آسفالت خوب در حقیقت برگرفته از کیفیت قیر، نوع اسفالت، شرایط محیطی و … است. در ادامه مطلب به بررسی آسفالت، انواع آن و همچنین مشخصات آن پرداخته خواهد شد.
بررسی مشخصات آسفالت خوب
در حقیقت آسفالت به‌نوعی ماده سیاه رنگ ترکیبی گفته می‌شود که از مواد مختلفی همچون قیر، ماسه و شن تولید می‌شود. این ماده کاربردهای متعددی دارد که مهم‌ترین و اصلی‌ترین آنها در صنعت راهسازی و پوشش جاده‌ها، خیابان‌ها، کوچه‌ها و … است.
در گذشته از قیرهای پالایشگاهی برای تولید اسفالت استفاده می‌شد اما امروزه این ماده توسط قیرهای طبیعی که با نام گیلسونایت شناخته می‌شوند اصلاح می‌شود و همین امر موجب می‌شود که طول عمر بیشتری داشته باشد و از استحکام بیشتری برخوردار باشد. آسفالت‌ها به‌صورت کلی به چند دسته تقسیم می‌شوند که به شرح زیر هستند:
آسفالت‌های گرم
در این نوع آسفالت مصالح و مواد به‌صورت گرم باهم مخلوط می‌شوند و سپس مورد استفاده قرار می‌گیرند. اسفالت‌های گرم شامل 5 نوع اسفالت مختلف هستند:
- آسفالت رویه که آخرین لایه اسفالت بوده و با عوامل بیرونی تماس دارد و باید بتوانند در برابر تغییرات جوی مقاوم بوده و بارهای بیرونی را تحمل کنند.
- آسفالت آستر که بین لایه قیری و لایه رویه و یا لایه ماسه آسفالت و لایه رویه قرار می‌گیرد.
- اساس قیری که اولین لایه روسازی آسفالت است و از دانهبندی درشت و از مقدار قیر کمی برخوردار است.
- ماسه آسفالت که مخلوطی از ماسه طبیعی و قیر است.
- آسفالت متخلخل که از مخلوط مصالح سنگی و قیر خالص تولید می‌شود.
آسفالت‌های حفاظتی
این نوع آسفالت‌ها انواع مختلفی دارند و می‌توانند از یک قیرپاشی ساده تا اسفالت سطحی و چندلایه را پوشش بدهند. هرکدام از انواع اسفالت‌های حفاظتی ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند.
- آسفالت سطحی یک‌لایه‌ای برای نگهداری از سطوح مختلف
- آسفالت سطحی چندلایه‌ای که ترکیب چندباره ماده‌های مختلفی همچون قیر و مصالح سنگی است.
- آسفالت نازک حفاظتی برای نگهداری از خیابان‌های داخل شهر، بزرگراه‌ها و …
- اندودهای آب‌بند برای بهبود وضعیت روسازی‌های خشک و ساختن یک پوشش یکنواخت
- دوغاب قیری یا مخلوط آسفالت قیرابه‌ای برای نگهداری خیابان‌ها و فرودگاه‌ها
آسفالت‌های سرد
نوع سوم آسفالت‌ها که از مخلوط کردن قیر و مصالح سنگی در دمای محیط تولید می‌شود آسفالت سرد است. البته ممکن است که برای ساختن این مدل از آسفالت نیاز باشد که قیر گرم شود اما مصالح نیازی به حرارت ندارند و لازم است که سنگ‌دانه‌ها خشک باشند. این آسفالت دوام بالایی داشته و می‌تواند برای پر کردن و ترمیم محدوده‌های تخریب شده مناسب است.
بیشتر بخوانید: آشنایی با آسفالت و انواع آن
ویژگی‌های آسفالت مرغوب
همان‌طور که گفته شد آسفالت‌ها نقش بسیار ویژه‌ای در صنعت راهسازی دارند و کیفیت آنها می‌تواند در صنعت حمل‌ونقل و رفت‌وآمدها تأثیر زیادی داشته باشد. به‌صورت کلی می‌توان گفت یک اسفالت مرغوب اسفالتی است که مشکلاتی مانند نشست، ترک‌خوردگی، روراندگی، چاله شدن، آب‌گرفتگی، موج برداشتن، روان شدن قیر، جدا شدن سنگ‌دانه، قیر رفتگی، آسفالت کندگی، خشن شدن سطوح جاده‌ها و … نداشته باشد.
از جمله مهم‌ترین مشخصات آسفالت خوب می‌توان موارد زیر را عنوان کرد:
کیفیت قیر بالا
قیر به‌عنوان اصلی‌ترین ماده تولید اسفالت‌ها شناخته می‌شود و چنانچه از کیفیت مناسبی برخوردار نباشد قطعاً می‌تواند مشکلات مختلفی ایجاد کند. امروزه در سراسر دنیا از قیرهای پالایشگاهی برای تولید آسفالت‌ها استفاده می‌کنند اما می‌توان با اضافه کردن بیتومن به مواد آسفالت کیفیت آن را بالا برد.
دانهبندی مناسب ماسه و شن
یکی از مهم‌ترین فاکتورها در تعیین کیفیت اسفالت‌ها دانهبندی درست شن و ماسه آن است. به‌صورت کلی می‌توان از سنگ‌دانه‌های مختلفی در تولید اسفالت‌ها استفاده کرد که شامل شن و ماسه‌های موجود در معادن، گرد گوشه که از بستر رودخانه‌ها به دست می‌آید و مصالح سنگی مصنوعی که تفاله کارخانه‌های آهن‌گدازی هستند.
دانهبندی مناسب باعث می‌شود که چسبندگی قیر بالاتر برود و مصالح به‌خوبی در کنار هم قرار بگیرند و مانع از نفوذ آب به داخل آسفالت شوند.
زیرسازی آسفالت مناسب
یکی دیگر از مهم‌ترین و اصلی‌ترین مشخصات آسفالت خوب داشتن زیرسازی مناسب است. در عملیات زیرسازی برای آسفالت لازم است که به فاکتورهای مختلفی توجه شود که مهم‌ترین آنها شامل میزان رطوبت، میزان قدرت پیوند با قیر و استحکام، میزان مقاومت در برابر ضربه، میزان مقاومت در برابر سایش و صیقلی شدن و … می‌باشند.
به‌صورت کلی مراحل زیرسازی اسفالت باید به‌دقت و به‌خوبی انجام شود تا کیفیت بالایی داشته باشد. خاک‌ریزی و خاک‌برداری، رفع بلندی و پستی‌ها، انجام زیرسازی در شرایط آب و هوایی مناسب، قیرریزی سطح محل آسفالت برای بالا بردن چسبندگی آسفالت به زمین و … ازجمله مراحلی هستند که در زیرسازی آسفالت باید انجام شوند.
داشتن طول عمر بالا و مقاومت فشاری مناسب
یک اسفالت مرغوب به آسفالتی گفته می‌شود که از طول عمر مناسبی برخوردار باشد. البته طول عمر اسفالت‌ها می‌تواند تحت تأثیر فاکتورهای مختلفی همچون میزان رفت‌وآمد، کیفیت قیر، میزان رطوبت و شرایط آب و هوایی و … باشد.
همچنین اسفالت باید بتواند فشارهایی که از عوامل بیرونی دریافت می‌کند به‌خوبی تحمل کند و به همین دلیل از گیلسونایت در تولید آسفالت‌ها استفاده می‌شود چراکه در افزایش مقاومت فشاری آسفالت مؤثر است.
داشتن سطح صاف و روان
یکی دیگر از مشخصات آسفالت خوب داشتن سطح صاف و روان است. در حقیقت آسفالت‌های خوب اصطکاک کمتری با سطح لاستیک وسایل نقلیه خواهند داشت و این باعث استهلاک کمتر این تجهیزات می‌شوند.
در حقیقت یک آسفالت با کیفیت باید دارای مقاومت کششی خوبی باشد و به همین دلیل امروزه برای بالا بردن این قابلیت در آسفالت‌ها از قیر طبیعی استفاده می‌شود. این قیر باعث می‌شود که آسفالت در برابر تغییرات ظاهری و تغییر شکل مقاومت مناسبی داشته باشد درحالی‌که دارای انعطاف‌پذیری و شکل‌پذیری خوبی است.
مقاومت در برابر ترک‌خوردگی
یکی دیگر از مشخصات آسفالت خوب داشتن مقاومت بالا در برابر ترک‌خوردگی است و این قابلیت زمانی میسر می‌شود که قیر استفاده‌شده در تولید آسفالت از ویسکوزیته بالایی برخوردار باشد که معمولاً قیرهای معدنی و طبیعی این قابلیت را بیشتر از قیرهای پالایشگاهی دارند.
قیمت آسفالت
به‌صورت کلی نمی‌توان قیمت مقطوع و مشخصی برای آسفالت و همچنین قیمت گیلسونایت عنوان کرد چراکه قیمت آن می‌تواند تحت تأثیر فاکتورهایی همچون نوع آسفالت، کیفیت قیر اسفالت، کارخانه تولیدکننده آسفالت، حجم و مقدار آسفالت، هزینه‌های حمل‌ونقل، هزینه‌های عملیات اجرایی آسفالت، مکان و محل اجرای آسفالت، ضخامت آسفالت، نوع اجرای آسفالت و … قرار بگیرد.
امروزه آسفالت طبیعی به‌عنوان بهترین نوع آسفالت در جهان شناخته می‌شود که ماده اصلی آن قیر طبیعی است و می‌تواند کاربردهای متعددی داشته باشد.
جمع‌بندی نهایی
آسفالت به‌عنوان اصلی‌ترین ماده در صنعت راهسازی شناخته می‌شود که مخلوطی از ماسه، شن و قیر است و می‌تواند کاربردهای مختلفی داشته باشد. از مهم‌ترین مشخصات اسفالت خوب می‌توان به مقاومت بالا در برابر فشار، مقاومت در برابر ترک‌خوردگی، داشتن زیرسازی مناسب، دانهبندی مناسب ماسه و شن، کیفیت قیر بالا و … اشاره کرد و بهترین نوع اسفالت، آسفالت‌هایی هستند که با استفاده از قیر طبیعی یا گیلسونایت تولید یا اصلاح شده باشد.