آسفالت به عنوان یک ماده ترکیبی متشکل از قیر، ماسه، شن و … می‌تواند نقش بسیار پررنگی در صنعت راه و جاده‌سازی، زیباسازی شهر، ساختمان‌سازی و … داشته باشد و امروزه از انواع قیرهای طبیعی و قیر معدنی برای تولید آن استفاده می‌شود. نحوه اجرای آسفالت اهمیت بالایی در ماندگاری، زیبایی، صاف و همواری، یکپارچگی و مقاومت آن در برابر شرایط مختلف دارد و به صورت کلی به دو شیوه دستی و مکانیزه انجام خواهد شد. اجرای آسفالت به شیوه دستی و سنتی و همچنین مکانیزه و مدرن هر کدام می‌توانند مزیت‌ها، معایب و مشخصات خاص خود را داشته باشند. در ادامه مطلب به بررسی کامل اجرای آسفالت با فینیشر و ابزارهای مکانیزه و مزیت‌های آن پرداخته خواهد شد.
فینیشر آسفالت و اصول کار آن
فینیشر در حقیقت یکی از انواع دستگاه‌های راه‌سازی است که با دریافت آسفالت، بتن و موادی از این قبیل از کامیون‌های حمل آسفالت و بتن، آن‌ها را با ضخامت، طول و عرضی تعریف شده بر روی سطحی مشخص پهن می‌کند و در نهایت مواد پخش شده توسط غلتک‌ها سفت، کوبیده و هموار می‌شوند.
این دستگاه اولین بار توسط شرکت باربرگرین توسعه داده شد و در سال ۱۹۳۶ به ثبت رسید و امروزه از مهم‌ترین تجهیزات راه‌سازی به شمار می‌رود. طراحی فینیشر به این شکل است که دارای یک مخزن بزرگ برای ذخیره آسفالت و یک صفحه پهن به نام هد برای پهن کردن و پخش آسفالت می‌باشد. فینیشرها می‌توانند طراحی و قابلیت‌های مختلفی داشته باشند اما به صورت کلی اصول کار آن‌ها در 5 مرحله خلاصه می‌شود.
- دریافت مخلوط آسفالت و نگهداری در مخزن
- انتقال مواد به قسمت انتهایی دستگاه توسط پمپ هیدرولیک
- گرم کردن شمشه با کوره موجود در فینیشر برای جلوگیری از سرد شدن آسفالت
- پخش آسفالت روی سطح مورد نظر
- فشرده‌سازی اولیه و محدود آسفالت با غلتک کوچک که جزو فینیشر است.
انواع فینیشر
فینیشرها همانند انواع تجهیزات صنعتی دیگر می‌توانند بر اساس فاکتورهای مختلفی همچون قدرت، ظرفیت، سرعت، ابعاد و … دسته‌بندی شده و می‌توانند انواع مختلفی داشته باشند اما به صورت کلی این دستگاه‌ها به دو نوع چرخ لاستیکی و چرخ زنجیری تقسیم می‌شوند. البته فینیشر بتن و مواد پلیمری شامل انواع فینیشرهای سیلندری و پلی بتن هستند.
در فینیشرهای چرخ‌لاستیکی دو چرخ لاستیکی بادی در عقب دستگاه قرار داشته که نیروی محرکه را تأمین می‌کند و دقیقاً جلوی اتو واقع شده‌اند. دو جفت چرخ کوچک هم وجود دارد که فرمان‌پذیری ماشین را بر عهده دارد و به‌صورت هیدرولیکی هدایت خواهد شد و در زیر مخزن قرار دارند. تایرهای جلو صلب و غیر قابل انعطاف هستند و چرخ‌های زنجیری در تمام طول قسمت کشش گسترده است و وزن روی سطح بسیار گسترده‌ای تقسیم می‌شود.
فینیشرهای چرخ‌زنجیری برای کارهای عمده و معمولاً در خارج از شهرها و در پروژه‌های عمرانی به کار می‌روند. این فینیشرها در مقایسه با فینیشر چرخ‌لاستیکی قدرت مانور بیشتری داشته و برای محیط‌هایی که برای اول آسفالت می‌شوند مناسب‌تر هستند.
اجزای اصلی فینیشر
دستگاه فینیشر آسفالت به صورت کلی از دو قسمت اصلی کشش و شمشه اتو تشکیل می‌شود و هر کدام از این قسمت‌ها می‌تواند اجزای مختلفی داشته باشد.
- قسمت کشش که نیروی محرکه بخش‌های مختلف را تأمین می‌کند شامل اجزایی همچون مخزن، غلتک‌های گردان، نقاله و حلزونی است که هر کدام وظایف منحصربه‌فردی دارند.
- قسمت اتو نیز توسط یک کشنده (تراکتور) کشیده می‌شود و بر روی آسفالت پخش شده حرکت می‌کند. این بخش از اجزای مختلفی همچون صفحۀ اتو، مرتعش‌کننده، گرم‌کن، قسمت کنترل ضخامت و کنترل حد نهایی (حد بالایی) تشکیل شده است.
تفاوت آسفالت کاری مکانیزه و دستی
همان‌طور که گفته شد می‌توان آسفالت را به دو شیوه سنتی و دستی و مدرن و مکانیزه انجام داد و هر کدام از این روش‌ها از مزیت‌ها و معایب منحصربه‌فردی برخوردارند. اجرای آسفالت با فینیشر در مقایسه با اجرای دستی آسفالت از مزیت‌های متعددی برخوردار است که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند:
- در روش اجرای آسفالت مکانیزه از تجهیزات و ماشین‌آلات مختلفی همچون فینیشر استفاده می‌شود در حالی که در روش اجرای دستی آسفالت بیشتر امور بر عهده نیروهای انسانی خواهد بود.
- اجرای آسفالت با فینیشر و با استفاده از تجهیزات مدرن در مدت زمان کوتاه‌تری انجام خواهد شد و می‌تواند در زمان اجرای پروژه‌ها صرفه‌جویی کند.
- در این روش می‌توان مساحت و حجم بیشتری از سطوح را آسفالت کرد و آسفالت ایجاد شده نیز از سطح صاف و هموار تری برخوردار است.
- سرعت اجرای آسفالت در این روش بسیار بیشتر از روش سنتی و دستی است
- آسفالت کاری مکانیزه به دلیل عملکرد مداوم دستگاه منجر به ایجاد جاده‌ای صاف‌تر و یکدست‌تر می‌شود و با توجه به نبود ناهمواری‌ها در سطح جاده، آسفالت از ماندگاری بیشتری برخوردار است.
- آسفالت ایجاد شده با روش مکانیزه می‌تواند مقاومت بیشتری در برابر رطوبت، تغییرات آب و هوایی، فشار و تنش‌های مختلف و … داشته باشد.
مهم‌ترین نکات استفاده از فینیشر و تجهیزات مکانیزه
هرچند که اجرای آسفالت با استفاده از فینیشر و تجهیزات مکانیزه می‌تواند مزیت‌های متعددی نسبت به روش سنتی و دستی داشته باشد اما استفاده از این تجهیزات نیازمند دانش، تخصص و مهارت است و برای استفاده از آن‌ها باید به نکات و موارد مختلفی توجه داشت که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند:
- در زمان اجرای آسفالت با فینیشر و مواقعی که سطح محدود و خاصی مورد نظر است یا در زمان متصل کردن قطعات آسفالت، لازم است که مسیر توسط ناظر یا نیروهای اجرایی علامت‌گذاری شود تا از ایجاد مسیرهای مواج و ناهماهنگ جلوگیری گردد.
- تنظیمات ماشین‌های مکانیزه برای تغییر ضخامت آسفالت باید از قبل انجام شود چرا که تغییر ضخامت در حلزونی‌ها سریع‌تر و راحت‌تر از اتو انجام می‌شود.
- اجرای آسفالت باید در شرایط جوی مناسب انجام شود چرا که هوای بارانی، سطوح مرطوب و … باعث افت کیفیت نهایی آسفالت می‌شود. حداقل درجه حرارت هوا برای پخش آسفالت ۱۰ درجۀ سانتی‌گراد و درجه حرارت هوا در موقع پخش رویه باید ۲۵ درجۀ سانتی‌گراد باشد.
- برای اجرای آسفالت با ضخامت‌های زیاد بهتر است که چند مرتبه آسفالت با ضخامت‌های کمتر به صورت لایه‌ای بر روی یکدیگر اجرا شوند تا کیفیت و فشردگی بالایی داشته باشد و در فواصل میان لایه‌های کوبیده شده حتماً باید از قیرپاشی استفاده شود.
- قسمت‌هایی از دستگاه‌ها که با آسفالت در تماس هستند بعد از اتمام کار باید به خوبی تمیز و شسته شوند تا دچاری آسیب و خسارت نشوند.
معایب اجرای آسفالت با فینیشر و ابزار مکانیزه
استفاده از تجهیزات مدرن و مکانیزه اگرچه می‌تواند مزیت‌های متعددی همچون دقت بالا، سرعت بالا، ساخت آسفالت با کیفیت، پوشش سطوح بیشتر، امکان استفاده از انواع قیر آسفالت و … داشته باشد اما معایب و ایراداتی نیز خواهند داشت که مهم‌ترین آن‌ها شامل مواردی همچون عدم امکان استفاده در محیط‌های کوچک، عدم امکان حرکت فینیشر های چرخ زنجیری بر روی سطح آسفالت به دلیل آسیب رساندن به آن، نیاز به دانش و تخصص و … هستند.
جمع‌بندی نهایی
اجرای آسفالت به شیوه مدرن و مکانیزه و با استفاده از تجهیزاتی همچون فینیشر در مقایسه با اجرای دستی آسفالت می‌تواند مزیت‌هایی همچون سرعت بالا، دقت بالا، پوشش سطوح بیشتر، ایجاد آسفالت صاف و هموار در، طول عمر بیشتر آسفالت و … داشته باشد. این تجهیزات انواع مختلفی داشته و از بخش‌های متعددی تشکیل شده‌اند و در چند مرحله ساده آسفالتی با کیفیت بسیار بالا اجرا می‌کنند.