آسفالت به عنوان یکی از مهم‌ترین متریال های صنایع راه‌سازی، جاده‌سازی، شهرسازی، حمل‌ونقل و … شناخته می‌شود و از ترکیب مواد مختلفی همچون شن، ماسه، قیر، افزودنی‌های مختلف و … تولید می‌شود. قیر به عنوان اصلی‌ترین و مهم‌ترین ماده تشکیل دهنده آسفالت نقش پررنگی در چسبندگی و تراکم این ماده دارد. امروزه از انواع مختلفی آسفالت‌های گرم، سرد، محافظتی و … استفاده می‌شود و در هر کدام از این آسفالت‌ها نسبت مواد اولیه مانند قیر، شن، ماسه، افزودنی‌ها و … می‌تواند بسته به نوع آسفالت، شرایط آب و هوایی، شرایط جغرافیایی، میزان بار ترافیکی و … متغیر باشد. در ادامه مطلب به بررسی و معرفی فرمول محاسبه درصد قیر آسفالت پرداخته می‌شود.
متره قیر چیست؟
همانطور که گفته شد آسفالت ترکیبی از قیر صنعتی یا قیر طبیعی، شن، ماسه و مواد افزودنی است و به منظور پوشش سطوح مختلف استفاده می‌شود و می‌تواند ویژگی‌ها و مزیت‌های منحصربه‌فردی همچون چسبندگی عالی، طول عمر بالا، مقاومت دمایی بالا و … داشته باشد.
برای تولید آسفالت باید از مواد و مصالح مختلفی استفاده شود و برآورد حجم دقیق هر کدام از این مصالح اهمیت بالایی دارد. متره قیر در اصل به میزان حجم قیر مورد نیاز برای تولید آسفالت گفته می‌شود. در اصل قبل از برآورد میزان قیر مصرفی برای تولید آسفالت باید اقدام به محاسبه متره آسفالت و قیر کرد.
عوامل مؤثر در محاسبه میزان قیر مصرفی برای آسفالت
به صورت کلی برآورد میزان متریال مورد استفاده برای تولید آسفالت می‌تواند تحت تاثیر فاکتورهای مختلف باشد و برآورد قیر نیز از این قاعده خارج نیست. از جمله مهم‌ترین فاکتورهای مؤثر در ارزیابی حجم قیر مورد استفاده در ساخت آسفالت می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- نوع آسفالت (آسفالت سرد، آسفالت گرم، آسفالت محافظتی و …)
- محل استفاده از آسفالت (جاده، خیابان، کوچه، پشت بام، استخر و …)
- مقدار و نوع ترکیبات آسفالت (شن، ماسه و افزودنی‌ها)
- نوع دانه‌بندی شن و ابعاد آن‌ها
- میزان ضخامت آسفالت
- شرایط محیطی و تغییرات دمایی و تغییرات آب و هوایی
- حجم و میزان بار و فشار وارد شده به آسفالت
نحوه متره و برآورد آسفالت و قیر
در فرمول محاسبه درصد قیر آسفالت لازم است که نکات و پارامترهای مختلفی را در نظر گرفت و به فاکتورهای متعددی توجه داشت چرا که حجم قیر می‌تواند تحت تأثیر موارد زیادی باشد. از مهم‌ترین نکاتی که باید در نظر گرفت می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- در مرحله اول حتماً باید بر اساس نقشه‌ها و مشخصات فنی، مساحت آسفالت و مقدار ضخامت آن را مشخص نمود.
- در مرحله دوم باید با توجه به میزان مساحت و ضخامت مشخص شده، حجم کل آسفالت مورد نیاز را محاسبه نمود. میزان قیر مورد نیاز بسته به مساحت و ضخامت آسفالت تغییر خواهد یافت
- در نهایت باید نوع آسفالت را مشخص کرد چرا که هر کدام از انواع آسفالت‌ها می‌توانند به حجم مشخصی از قیر نیز داشته باشند و سپس باید طبق نوع آسفالت مقادیر مصرفی قیر در هر متر مکعب آسفالت، مقدار کل قیر مورد نیاز را برای پروژه محاسبه نمود.
- قبل از استفاده از آسفالت و قیر، باید اطمینان حاصل کرد که این مواد بر اساس مشخصات فنی و نقشه‌ها تهیه شده و مهندسین ناظر و مشاور پروژه این موارد را تائید کرده‌اند.
- در صورتی که مقدار قیر مصرفی بر اساس طرح اختلاط مصوب تغییر کند، این تغییرات را در محاسبات و برآورد هزینه‌ها در نظر بگیرید و آن را با مهندس مشاور پروژه تصویب کنید.
- آسفالت مصرفی نوع قیر مورد نیاز آن باید بر اساس استانداردها، نقشه‌ها و مشخصات فنی پروژه تهیه شود و قبل از خرید آن باید به مواردی همچون جنس و دانه‌بندی شن و ماسه، نوع قیر مصرفی، کیفیت پخت آسفالت و … توجه داشت.
- علاوه بر موارد گفته شده، میزان تردد بر روی آسفالت و میزان بار و فشاری که بر روی آن اعمال می‌شود می‌تواند در تعیین حجم قیر مصرفی مؤثر باشد.
با توجه به تمام نکات و موارد گفته شده مقدار قیر مصرفی برای هر متر مکعب بتن آسفالتی در پروژه‌ها مطابق با ردیف‌های مختلف مشخص شده است:
- در ردیف ۲۷۰۳۰۱: ۹۰ کیلوگرم برای هر متر مکعب بتن آسفالتی
- در ردیف‌های ۲۷۰۳۰۲ و ۲۷۰۳۰۳: ۱۱۰ کیلوگرم برای هر متر مکعب بتن آسفالتی
- در ردیف ۲۷۰۳۰۴: ۱۲۰ کیلوگرم برای هر متر مکعب بتن آسفالتی
چنانچه بر اساس طرح اختلاط مصوب، مقدار قیر تغییر کند، برای هر 10 کیلوگرم اضافه یا کسر قیر در هر مترمکعب از مقادیر مذکور، به ترتیب از ردیف‌های 270402 و 270403 محاسبه و منظور خواهد شد.
فرمول محاسبه درصد قیر آسفالت
به صورت کلی فرمول اصلی محاسبه میزان تناژ آسفالت مورد نیاز در پروژه‌های مختلف به شرح زیر هستند:
L طول × W عرض × H ضخامت= حجم آسفالت
در حقیقت هر متر مکعب آسفالت می‌تواند حدوداً 2300 کیلوگرم باشد و مقدار موجود در هر تن آسفالت حدوداً 50 کیلوگرم خواهد بود. با توجه به این فاکتورها می‌توان نتیجه گرفت که مقدار قیر مصرفی در هر متر مکعب آسفالت تقریباً معادل 112 کیلوگرم خواهد بود. معمولاً آسفالت‌ها حدوداً 6 سانتیمتر ضخامت دارند و بر همین اساس هر متر مکعب آسفالت، می‌تواند 81/16 مترمربع از جاده را پوشش دهد. با توجه به این تفاسیر می‌توان برای فرمول محاسبه درصد قیر آسفالت را به این شیوه عنوان کرد:
مقدار قیر مصرفی در هر متر مکعب تقسیم‌بر 16.81 که معادل عدد 7 خواهد بود و به همین روال در هر مترمربع نیاز به استفاده از 7 کیلوگرم قیر خواهد بود
۱۱۲ کیلوگرم ۱۶.۸۱ متر مربع =۶.۶۶۱۶.۸۱ متر مربع ۱۱۲ کیلوگرم= 6.۶۶
نکات مهم در برآورد متره آسفالت و قیر
برای محاسبه و برآورد حجم آسفالت و گیلسونایت مورد نیاز لازم است که پارامترهای متعددی را در نظر گرفت. در اصل قبل از اجرای آسفالت، ابتدا به باید عملیات پریمکت را انجام داد که در این مرحله، برای هر مترمربع از سطح، میزان ۱۲۵۰ گرم قیر مصرف می‌شود.
- در صورتی که نیاز به تعمیرات محلی باشد و قیر بر روی آسفالت پاشیده شود (عملیات تک کت)، میزان قیر مورد استفاده بر اساس میزان خرابی رویه و هر مترمربع، معمولاً بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ گرم خواهد بود.
- در هر مترمربع آسفالت با ضخامت 6 سانتیمتر، حدوداً 138 کیلوگرم آسفالت مصرف می‌شود
- در هر مترمربع آسفالت با ضخامت 5 سانتیمتر، حدوداً 115 کیلوگرم آسفالت مصرف می‌شود
- چنانچه آسفالت با ضخامت ۶ سانتیمتر پخش شود، هر تن آسفالت حدوداً ۷.۲۴ متر مربع را پوشش خواهد داد در حالی که اگر ضخامت آن 5 سانتیمتر باشد هر تن آسفالت می‌تواند ۸.۶۹ متر مربع را پوشش بدهد.
جمع‌بندی نهایی
برای برآورد و محاسبه میزان قیر مورد نیاز برای تولید آسفالت لازم است که به نکات و پارامترهای مختلفی همچون مساحت آسفالت، ضخامت آن، شرایط آب و هوایی و جغرافیایی، حجم بار و فشار وارده بر آسفالت و … توجه داشت. به صورت کلی در هر مترمربع آسفالت باید از 7 کیلوگرم قیر استفاده شود و این مقدار می‌تواند متناسب با فاکتورهای گفته شده تغییر یابد.