آسفالت به عنوان نوعی ماده ترکیبی از مخلوط موادی همچون قیر، ماسه، شن و … تولید می‌شود و می‌تواند نقش پررنگی در صنعت راه‌سازی، حمل‌ونقل و … داشته باشد. آسفالت‌ها از انواع مختلفی همچون آسفالت گرم، آسفالت سرد، آسفالت محافظتی و … برخوردارند و هر کدام از آن‌ها می‌توانند ویژگی‌ها، قابلیت‌ها و کاربردهای متعددی داشته باشند.
آسفالت‌ها در طول عمر خود ممکن است دچار مشکلات و خرابی‌های متعددی شوند که ترک‌های انعکاسی یکی از رایج‌ترین آن‌ها است. در ادامه مطلب به بررسی انواع خرابی‌های آسفالت و علت ترک انعکاسی در آسفالت پرداخته خواهد شد.
انواع خرابی آسفالت
همان‌طور که گفته شد آسفالت‌ها ممکن است ایرادات و خرابی‌های متعددی داشته باشند. به صورت کلی ایراد و خرابی آسفالت که شامل مواردی همچون ترک‌ها، تغيير شکل‌های سطح رویه، خرد و کنده شدن‌ها، لغزنده شدن سطح روسازی و … هستند، به دو دسته اصلی خرابی بنیادی و خرابی سطحی تقسیم می‌شود:
- خرابی‌های بنیادی زمانی ایجاد می‌شوند که سیستم روسازی به علت نداشتن قدرت باربری کافی در اثر بارهای وارده صدمه دیده باشد و بدون افزایش بیشتر خرابی‌ها، قادر نباشد بارگذاری بیشتر را تحمل نماید.
- خرابی‌های سطحی نیز زمانی ایجاد می‌شود که بدون آنکه الزاماً سیستم روسازی از نظر سازه‌ای قدرت باربری خود را از دست داده باشد، به علت ناهموار شدن بیش از حد سطح روسازی، بهره‌برداری از آن با اشکال صورت بگیرد.
انواع ترک‌های آسفالت
یکی از رایج‌ترین مشکلات و ایراداتی که برای آسفالت‌ها به وجود می‌آید ترک‌هایی است که در سطح آن ایجاد خواهد شد. این ترک‌ها بر اساس دلیل شکل‌گیری، ساختار، شکل ظاهری و … به انواع مختلفی همچون ترک پوست سوسماری یا موزاییکی، ترک تیغه‌ای، ترک لبه‌ای، ترک انعکاسی، ترک چروکی و ترک لغزشی تقسیم می‌شوند. هر کدام از این ترک‌ها می‌توانند بر اثر عوامل مختلفی همچون کیفیت قیر و بیتومن، نحوه زیرسازی، شرایط دمایی و آب و هوایی، شرایط محیطی، میزان بار و فشار وارده و … ایجاد شوند.
ترک انعکاسی چیست؟
ترک‌های انعکاسی در حقیقت به ترک‌هایی گفته می‌شود که از قبل در لایه‌های زیرین آسفالت ایجاد شده و در کمتر از دو سال در لایه‌های رویی و روکش جدید آن ظاهر می‌شوند. به صورت کلی تمامی ترک‌هایی که در روسازی‌های قدیمی تشکیل می‌شوند در کمتری از 3 سال در سرتاسر روکش آسفالتی جدید پیشرفت کرده و ظاهر می‌شوند.
بر اساس تحقیقات مختلفی که در این حوزه انجام شده است، ترک‌ها با سرعت یک اینچ (2/5 سانتیمتر) در سال به سمت بالا پیشرفت خواهند کرد و هر چقدر ضخامت لایه رویی آسفالت بیشتر باشد، زمان بیشتری برای نمایان شدن ترک‌ها نیاز خواهد بود. در مقاله‌ای تحت عنوان انواع قیر آسفالت به بررسی انواع قیرهای مورد استفاده در تولید آسفالت‌ها، ویژگی‌ها و قابلیت‌های آن‌ها پرداخته شده است.
علت ترک انعکاسی در آسفالت
هر کدام از انواع ترک‌هایی که در سطح آسفالت‌ها نمایان می‌شوند می‌توانند دلایل مختلفی داشته باشند. ترک‌های انعکاسی نیز در اثر عوامل و پارامترهای مختلفی ایجاد می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر می‌باشند:
- زمانی که تغییرات دمایی در محل آسفالت رخ بدهد، انبساط و انقباض آن باعث می‌شود که در سطح آسفالت تنش‌هایی ایجاد شده و در نهایت موجب ترک‌خوردگی آن گردد. زمانی که تنش‌ها در نوک این ترک‌ها متمرکز شود، باعث بروز خرابی‌های بیشتر می‌شود.
- زمانی که سطح زیرین آسفالت به صورت نامتقارن جابجا شود، خاک زیر آن متورم شده و یا نشست پیدا می‌کند و این عوامل موجب ایجاد ترک انعکاسی در آسفالت می‌شوند
- زمانی که بار ترافیکی بالایی به آسفالت وارد می‌شود و تنش‌های خمشی و برشی متعدد در آن ایجاد شود، ترک‌های انعکاسی در سطح آسفالت ظاهر خواهند شد.
- در صورتی که عملیات زهکشی و زیرسازی آسفالت به صورت استاندارد انجام نشده باشد، در اثر گذر زمان احتمال نشست خاک و ایجاد ترک‌های متعددی در سطح آسفالت وجود خواهد داشت.
- جابه‌جایی افقی روسازی موجود در محل ترک‌ها ناشی از تغییرات دمایی باعث ایجاد تنش‌های کششی در روکش آسفالتی می‌شود که در نهایت می‌تواند منجر به ترک‌خوردگی انعکاسی شود
- جابه‌جایی‌های عمودی ناشی از بار ترافیکی در محل ترک‌های روسازی موجود که باعث ایجاد تنش‌های برشی در روکش آسفالتی می‌شوند نیز از دیگر عوامل ایجاد ترک انعکاسی به شمار می‌روند.
اثرات ترک انعکاسی و روش‌های جلوگیری از آن
وجود هر کدام از انواع ترک‌های موزاییکی، تیغه‌ای، لبه‌ای، انعکاسی، چروکی و لغزشی در سطح آسفالت‌ها می‌تواند اثرات و عواقب متعددی داشته باشد. به صورت کلی وجود هر نوع ترک در سطح آسفالت باعث می‌شود که آب به لایه‌های زیرین نفوذ کند. نفوذ آب و چرخه متناوب ذوب و انجماد آن می‌تواند منجر به شکستگی و خرابی بیشتر سطح آسفالت و در نهایت ایجاد چاله‌های بزرگ شود.
می‌توان گفت مهم‌ترین و اصلی‌ترین نتیجه ایجاد ترک انعکاسی در سطح آسفالت پایین آمدن کیفیت رانندگی و اضمحلال سازه‌ای اساس راه در اثر نفوذ رطوبت از محل ترک‌ها است که می‌تواند باعث کاهش ایمنی و به خطر افتادن سلامت افراد شود.
به صورت کلی هیچ‌گونه راهکار و مصالحی برای حذف ترکی‌های انعکاسی وجود ندارد اما می‌توان با استفاده از با استفاده از میان لایه‌های کاهش تنش احتمال وقوع آن‌ها را به تأخیر انداخت. امروزه می‌توان با استفاده از تکنولوژی‌های جدید میان لایه‌های کاهنده ترک‌های انعکاسی را با به کارگیری قیرهای پلیمری، ژئوسنتتیک ها، پودر لاستیک و فیبرها استفاده کرد. این مواد می‌توانند بین ترک‌های روسازی موجود و روکش آسفالتی جدید فاصله انداخته و موجب انعطاف بالای آن‌ها شوند.
جمع‌بندی نهایی
ترک انعکاسی یکی از ایرادات و خرابی‌های رایجی است که در آسفالت‌ها مشاهده می‌شود و می‌تواند مشکلات و چالش‌های متعددی ایجاد کند. زهکشی و زیرسازی نامناسب، جابجایی‌های عمودی و افقی، بار ترافیکی بالا و … می‌توانند به عنوان علت ترک انعکاسی در آسفالت شناخته شوند.